Henk de Velde :
Henk de Velde :
Wie door Nederland reist, komt onvermijdbaar eens aan de Randmeren. Waar voorheen het IJsselmeer een uitgestrekte leegte vormde, is nu een gevarieerd recreatie- en leefgebied ontstaan. Veel toervaarders doen zichzelf tekort door de Randmeren alleen als doorgangsroute te gebruiken. En veel land- en oevertoeristen blijven aan één kant. Gemiste kansen! Fotograaf en schrijver Bart Buijs bezocht het gebied van de Randmeren te voet, te fiets en over water. Voor deze tocht voer hij mee op een motorjacht van het historische vissersplaatsje Spakenburg op het ‘oude land’ naar De Klink, een voormalige werkhaven van de Flevopolder.
In een wijds landschap staan de koeien knus bijeen, in plaats van de oneindige ruimte te benutten. Ik stop en maak er een foto van. We zijn langs De Eem op weg naar Spakenburg waar ons schip ligt, maar de betovering van de natte weidegebieden remt onze voortgang danig. Achter elke bocht in de Eemdijk ligt een nieuw pittoresk plaatje. Het zou beter zijn hier te fietsen, want dat biedt zoveel meer tijd om te genieten. En in het dorpje Eemdijk kun je met het pontje de Eem over, waardoor het gebied van Gooi en Arkemheen als één geheel te beleven is. Dat is iets voor een volgende uitstap.
n de bocht waar de Eemdijk overgaat in de Westdijk, die dit lage land tegen de Zuiderzee moest beschermen is een historische palendijk gebouwd. Omdat de aarden dijkjes faalden bij een al te woeste zee, bedachten de Hollanders iets slims: zet er een rij dikke palen voor, dan spoelt die aarde niet meer weg. Het bleek goed te werken en vanaf de vijftiende eeuw verschenen talloze palendijken rond de Zuiderzee. Het was een paar eeuwen een goede oplossing, maar halverwege de achttiende eeuw maakt de paalworm er een eind aan. Natuursteen, oude grafstenen en basalt kwam er voor in de plaats. Je vindt het allemaal aan de dijken langs de Randmeren. Maar paaldijken zijn er alleen nog hier en op Schokland (Noordoostpolder).
Langs Jachthaven Nieuwboer, één van de drie havens van Spakenburg, komen we het stadje binnen. Ons schip ligt in de Nieuwe Haven van Spakenburg, maar een bezoek aan de Oude Haven is mag je niet missen.. De Spakenburgse historie is hier zichtbaar, voelbaar en ruikbaar. Heerlijke houtgeuren zweven rond de zwaard-aan-zwaard gemeerde botters, die doodstil in het donkere water wachten. Vooral in de buurt van de traditionele scheepswerf. Die werd een jaar of twintig geleden knap gerestaureerd en doet nu weer volop dienst. Kloeke mannen scharrelen tussen de logge scheepsrompen op hellingen voor een rode loods. Al zeven generaties Nieuwboer houden hier botters in de vaart. Vanaf de kades van de museumhaven is het werk op de werf goed te zien.
Maar er is veel meer in Spakenburg. Zoals het nauwelijks verborgen geheim in de gevel van museumcafé “In de Korporaal”, begin vorige eeuw gebouwd als antiekwinkel. Of het Museum Spakenburg, dat je een ruime honderd jaar terugzet in de tijd. Spakenburg gaat over verhalen en in het Dopper watertappunt van de Wereldwinkel krijg je er zo een paar cadeau bij het gratis water. En natuurlijk eet je hier vis. Het zou een belediging voor de voorvaders van de inwoners zijn het niet te doen, maar we verzaken toch. Het is namelijk nog vroeg en de meeste winkels zijn nog dicht. Er zijn amper mensen op straat en dat toont het dorp nu wel op zijn eerlijkst. Zo moet het hier twee eeuwen geleden op een werkdag ook zijn geweest, stil en bijna verlaten, met alle mannen op de schepen op zee. Later op de dag en vooral in de weekeinden is het hier van een drukke gezelligheid die aan het Eemmeer zijn gelijke niet kent.
Onze schipper heeft het jacht al vaarklaar gemaakt en we varen meteen uit. Bij het verlaten van de haven ronden we kop van de Havendijk. Het spiegelende zonlicht in de smalle raampjes van de oude visafslag lijkt ons knipogend een behouden vaart te wensen. We zijn onderweg voor onze Grote Oversteek. Een briesje veraangenaamt de rit op de milde golfslag. De Randmeren bieden een fijne combinatie van beschut vaarwater, ruimte en talloze verblijfsmogelijkheden. En de eerste daarvan dient zich binnen tien minuten aan. Pal tegenover Spakenburg-Bunschoten realiseerde Center Parcs naast het al bestaande vakantiecomplex Marina de Eemhof in mediterrane sferen. Verspringende geveltjes onder rode daken, bogen in de plint en een wandelboulevard met horeca. Hier doe je een weekeindje Middellandse Zee, maar dan op een uurtje afstand van de randstad.
Ten oosten van de haven schitteren witte strandjes tussen bosschages. De verwachte Flevolandse basaltdijk is hier onzichtbaar en het valt op dat de kust van het nieuwe land groener oogt dan die van de oude polders van het vasteland. Dat komt doordat het buitendijkse kustgebied van Flevoland hier helemaal is ingericht voor recreatie en watersport. Een klassiek zeilscheepje kruist voor ons langs met aan boord twee mooi gebruinde bloteriken. Die vrijheid kun je hier op het ruime water volop genieten en het is geen ongebruikelijk gezicht, want in het Hulkesteinse Bos bevindt zich een van de grootste naturistencomplexen van het land: Flevo-Natuur.
Aan stuurboord verschijnt onze eerste stop: Stoomgemaal Hertog Reijnout. Het gebouw gaat schuil achter de Zeedijk, maar de 28 meter hoge schoorsteen is een niet te missen oriëntatiepunt. Ik verbeeld mij dat een grijze rookpluim in de blauwe lucht verwaait. Even naast de vaartmond steekt een steigertje in het Nijkerkernauw en het is een eitje om even aan te leggen. Achter de dijk ligt zeepolder Arkemheen schilderachtig mooi te wezen. Ik ga even zitten om ervan te genieten. Op de dijk fietsen twee vrouwen vrolijk tegen de wind in en beneden in de polder dommelen wat vissers langs de vaart. Een jong stel doet een picknick. Ze huurden een eend (2CV) in Amersfoort en volgen nu de meegeleverde route. De Brabanders zijn van het landschap danig onder de indruk. Al dat water, de stilte en rust.
Het is vijf minuutjes lopen naar het gemaal. Een rijzige grijsaard met handen als kolenschoppen begroet ons vriendelijk. Hij is één van de zeventig vrijwilligers die dit oogverblindend mooi onderhouden cultureel erfgoed levend houden. Uit de schoorsteen komt inderdaad rook, de ketel wordt opgestookt. Later vandaag worden de schepraderen in beweging gebracht. Bij een kop koffie laten we ons informeren over het unieke van dit erfgoed en het omliggende landschap.
Van het gemaal naar de Nijkerkersluis is maar een klein stukje. Even ervoor is er aan bakboordzijde een aanlegplaats en zie je aan stuurboordzijde de stranden, camping en haven van Nieuw Hulckesteijn. Maar wij gaan schutten want de sluisdeuren staan open. Het is maar een klein verval van IJsselmeerpeil omhoog naar het Nuldernauw en de passage is ruim en gemakkelijk. We zijn er door zonder oponthoud, maar in het hoogseizoen kan het hier wel eens wachten zijn. Wel heel gezellig en altijd met veel toeschouwers. Het Nuldernauw dat we nu bevaren kromt zich naar het noorden, met aan beide zijden geweldig ontwikkelde recreatieve oevers. Soms stil en bijna privé, zoals op één van de strandjes van het Erkemeder strand. Op de tegenoverliggende kust is het vanaf de oergezellige vereniging-jachthaven Nulde en noordwaarts langs de lange stranden van Nulde en Horst een komen en gaan van zeilers, surfers en sloepers. We maken nu wat meters en passeren de recreatiehaven van RCN Zeewolde en zwaaien naar de toeristen op de veerdienst tussen Strand Horst en Zeewolde.
Met bewondering zien we hoe Zeewolde zich oriënteert op haar rol aan het water. Zowel de havens als het strand maken feitelijk deel uit van het dorp. Wie hier aanmeert, loopt van boord zo de winkelstraat in. Of het terras van een restaurantje op. Ook leuk. Maar de schipper wil door, het is nog een flinke ruk naar onze eindbestemming en dus koersen we met een witte boeggolf het Wolderwijd op.
Het grote wateroppervlak maakt de golfslag iets hoekiger en de hekgolf van een voorbij schuivende broodpoeper doet ons even rollen en stampen als een piraatje. Het is heerlijk, zo op het grote open water. Aan de overkant passeren we De Zegge en Knarland, twee van de van de vijftien eilandjes in de Randmeren waar kan worden aangemeerd en overnacht. Goed aangelegd, goed onderhouden en heel voordelig. Dus zeer populair in de pleziervaart. Een paar overnachtingen hier zijn prima te combineren met uitstapjes op het nieuwe of oude land. Ik weet dat in het Harderbos het unieke pannenkoekenrestaurant Hans & Grietje te vinden is. Vol verrassingen voor kinderen, maar zeker zo leuk voor volwassenen. Ook ligt Harderwijk om een bezoek te lonken. Met het Waterfromt wordt er hard gewerkt de kustzone van deze historische vissersplaats aantrekkelijker te maken, maar het oude stadje met zijn schitterende stadsmuren is ook nu al een smeltkroes van leuke activiteiten. Behalve een vissersplaatsje was Harderwijk ook een Hanze- en vestingstad met een regionale functie. Ooit was er zelfs een universiteit. Je komt er dus fraaie oude gebouwen tegen. Topattractie is nog steeds het Dolfinarium en landinwaarts is nog veel meer te beleven. Harderwijk ligt tussen Randmeren en Veluwe en is de perfecte uitvalbasis voor een paar droge dagen. Te voet of op de fiets. Overnachten kan er ook prima, dus je hoeft je eigen schip niet mee te nemen.
Wie de fiets mee aan boord heeft, kan in Harderwijk opstappen voor een rondje Veluwemeer. Aan de Veluwse kant fiets je door open poldergebieden tot aan Elburg, het sprookjesachtige IJsselmeer-stadje met zijn perfect bewaard gebleven middeleeuwse bebouwing. Aan de Flevokant kom je door verrassend oude bossen. Oostelijk Flevoland viel al in 1957 droog. Ook hier is veel buitendijkse recreatie aangelegd en het fietspad slingert tussen bosranden, langs stranden of - achter de dijk - door het dichte bos. Bijzonder is dat je bij Harderwijk het Randmeer niet over een brug kruist, maar er onderdoor fietst. Een geweldige ervaring, maar wel even doortrappen bij de klim.
Waar je met de fiets onderdoor kan, daar kun je met de boot overheen: het aquaduct. Er is geen reden toe, maar toch, een lichte spanning maakt zich van mij meester als we tussen de land-einden doorvaren. We laten de havens Harderwijk en ook grote jachthavens aan de westkant voor wat het is en leggen voor een late lunch aan op De Kluut. De invaart in het passantenhaventje is gemakkelijk, want gunstig aangelegd ten opzichte van de heersende windrichting. Alle Randmereneilandjes zijn onbewoond, maar deze vormt een uitzondering. Tussen de bosschages op de kop van het eiland steken witte wigwams af tegen de blauwe lucht. De Kluut wordt ook wel het tipi-eiland genoemd. Je kunt hier verzorgd en behoorlijk comfortabel kamperen, een veerdienst brengt je van en naar park Flevostrand. In de tipi stook je ’s avonds je eigen kampvuur en ’s nachts staar je door de geopende punt naar de sterren tot je ogen in de stilte vanzelf dichtvallen.
We houden bakboord aan en koersen langs de dijk noordwaarts. Molencatenpark Flevostrand met het kamperen aan het water, de jachthaven en het Landal Waterparc Veluwemeer liggen hier zij aan zij in de zon te glinsteren. We varen langzaam voorbij om van het uitzicht op deze on-Hollandse mooie kustlijn te genieten en ruimen dan iets naar stuurboord om plaats te maken voor de skiërs die vanuit de kleine verenigingshaven De Harder het snelvaargebied inschieten. Behalve skiërs zijn er ook een aantal waterscooters in de weer en een paar indrukwekkende supersnelle motorboten. Wat een bravoure, maar het gaat allemaal goed samen. De springschans is - heel slim - vlak naast de Harderdijk aangelegd en toeschouwers vermaken zich met onbelemmerd uitzicht op de fanatieke watersporters. In De Harder is een skischool gevestigd en niet elke springer neemt de helling even elegant. Of eindigt in een snoekduik.
We varen door, eiland Pierland voorbij. De oostelijke helft van het Veluwemeer is erg ondiep en deze kust kun je beter verkennen vanaf de oever zelf. Bijvoorbeeld in een dagtochtje vanaf de Veluwe of het plaatsje Nunspeet. Direct aan het water liggen campings en vakantiepark Hoophuizen, prachtig aangelegd en met een leuk eigen haventje. Nabij de Oude Pol en aan de overkant in Aquacentrum Bremerbergse Hoek gaan land- en waterrecreatie hand in hand. Tussen de twee havens vaart een fietsveer, dat je in iets meer dan twintig minuten comfortabel overzet. Aan de Flevopolderkant is het hier ononderbroken kustrecreatie met gras- en zandstranden. Achter de dijk ligt het bos. Op het vasteland is het een lappendeken van akkerbouwveldjes tussen houtwallen. Beide oevers bieden geweldige fietsroutes en dankzij het fietsknooppuntennetwerk zijn deze perfect op elkaar aangesloten.
De zon staat al laag als onze eindbestemming in zicht komt: Jachthaven De Klink. Het haventje werd in de jaren vijftig aangelegd als werkhaven om Oostelijk Flevoland droog te maken en heeft daardoor een heel eigen sfeer. Het kloppend hart is niet het haventje of de chalets, maar de terp van grond, aangevoerd vanuit de Noordoostpolder, die het begin van de aanleg vormde. De naam van de haven is daar ook van afgeleid. De droogmakers wilden weten hoeveel de opgeworpen grond in de bodem van het IJsselmeer zou gaan inklinken. Het resultaat van het onderzoek is onbekend, maar op de terp werd in 1969 een restaurantje gebouwd, toen het haventje een vrijetijdsbestemming kreeg. Vanachter de grote ramen, of nog beter, vanaf het terras en vanonder de natuurlijke parasol van 25 jaar oude druivenranken, kijk je onbelemmerd uit op het Veluwemeer. De hoofdvaarroute ligt hier pal voor de kust en er is altijd wat te zien. Met 71 ligplaatsen en een stuk of 20 chalets is het er klein en knus. Verzeker je dus van tevoren van een passantenplaats. De doorgaande verkeersroute ligt niet op de dijk, maar dieper in de polder. Het is hier dus stil, afgezien van het zachte tikken van de vallen tegen de masten en zo nu en dan een gedempte lach.
Onze boot dobbert nauwelijks voelbaar als we ons klaarmaken voor de nacht. Het was een bijzondere vaart, onze grote oversteek van het historisch oude Spakenburg naar het historisch nieuwe De Klink. Een tocht vol verrassende en aangename ontdekkingen. Met rustige passages tussen natuur en stilte. Maar ook met gezellige drukte en vertier. Met schitterende en luxe aanlegplaatsen en omgekeerd evenredig schitterende onbewoonde eilandjes. Eeuwenoude cultuur en nagelnieuwe moderniteit. Ruisende zeilen en brommende speedboten. Water en land. Bos en polder. Alles om te fietsen en varen. Prachtig oud en schitterend nieuw. Op een unieke plek in Nederland. Randmeren, eindeloos meer.
Tekst en fotografie: Bart Buijs
Artikel mogelijk gemaakt door: Gastvrije Randmeren (een samenwerkingsverband van 16 aangesloten gemeenten verspreid over de provincies Flevoland en Gelderland teneinde de Randmeren goed te beheren, onderhouden en te promoten). Meer info hierover op: www.randmeren.com
